Cabaran Perbankan Islam dalam melaksanakan Basel III

Seluruh bank akan mula beralih untuk menerapkan prinsip Basel III dalam operasi perbankan masing-masing seperti yang dikehendaki menurut ketetapan yang diputuskan oleh badan berwajib tempatan, tidak kira perbankan Islam mahupun konvensional.

Basel III secara umumnya menekankan bank untuk mencapai dan mempunyai modal melebihi standard modal minima yang diperlukan.

Pada dasarnya, perbankan Islam dilihat tidak mempunyai masalah untuk melaksanakan Basel III kerana kebanyakannya beroperasi di negara Teluk dan Asia Tenggara yang kebanyakannya mempunyai sistem ekonomi yang masih utuh.

Kemudian, prinsip yang diamalkannya seperti menolak unsur spekulasi kewangan juga menjuruskan perbankan Islam ini untuk menjauhi daripada terlibat dengan instrument kewangan derivatif mahupun aset berisiko tinggi yang berstruktur kompleks, di mana telah banyak bank konvensional yang tenggelam apabila dunia berhadapan krisis kewangan.

Namun, sesuatu yang menjadi cabaran buat perbankan Islam ialah dalam menangani masalah wang akaun deposit. Oleh kerana pembayaran interest tidak digalakkan dalam kontrak simpanan wadiah kerana hampir mirip kepada konsep riba, maka perbankan Islam terpaksa berpindah kepada kontrak mudharabah iaitu akaun pelaburan secara perkongsian keuntungan antara bank dan pendeposit.

Sudah menjadi kefahaman umum bahawa dengan melaksanakan konsep perkongsian keuntungan ini akan menyebabkan keuntungan yang diraih oleh bank dan pendeposit kedua-duanya tidak akan tetap dan berubah-ubah mengikut prestasi pelaburan tersebut menyebabkan ianya dianggap volatile dan lebih berisiko.

Sedangkan pada sudut lain ianya menjamin kedudukan bank kerana bank tidak perlu membayar keuntungan kepada pendeposit andai pelaburan yang dilakukan tidak membawa keuntungan bahkan sebaliknya dalam kerugian. 

(Nota: penulis agak kurang faham kenapa keuntungan yang volatile boleh didefinisikan sebagai berisiko berbanding mendefinisikan risiko kerugian (keuntungan yang negatif) itu sebagai risiko yang mutlak?)

Oleh yang demikian, kerana akaun mudharabah ini dianggap lebih berisiko daripada akaun simpanan konvensional, maka perbankan Islam memerlukan lebih banyak aset pelaburan berkualiti tinggi dan cair (High Quality Liquid Asset) sedangkan ianya amatlah terhad dalam keadaan pasaran sekuriti Islam yang masih setahun jagung.

Menurut Basel III, perbankan Islam diperlukan untuk mempunyai HQLA secukupnya untuk membayar aliran tunai keluar untuk tempoh 30 hari jika berlaku sebarang krisis ekonomi.

Dalam perkembangan berkaitan, Islamic Financial Standard Board (IFSB) yang beribu pejabat di Kuala Lumpur bakal mengeluarkan suatu garis panduan tentang bagaimana regulator akan mengendalikan akaun pelaburan mudharabah seawal tahun depan.

Itu termasuklah garis panduan hak-hak pendeposit dalam akaun mudharabah dan juga sama ada pendeposit boleh mengeluarkan wang deposit dalam akaun tersebut dalam tempoh 30 hari bermula dari tempoh deposit wang dibuat tanpa sebarang denda.